COVID-19 vereist een gedragsverandering en we doen ons best, maar alleen gezond verstand volstaat niet.
In co-creatie met www.monkeyshot.be – Jimmy Tieu, Michiel Meekels, Benjamin Sipahi & Anne Smits
Afgelopen weekend vierden we Moederdag, hunkerend naar sociaal contact. Aangezien de coronacurve afvlakt en zelfs sterk daalt, heeft de Nationale Veiligheidsraad groen licht gegeven om twee bubbels tot één bubbel te versmelten. Op wie is je keuze gevallen? Je moeder, je schoonmoeder of misschien beiden?! Geen makkelijke keuze, integendeel, en misschien was de beslissing al voor jou genomen voor je echt de kans had om erover na te denken. Zal de losse interpretatie van de vier-personen-regel het aantal besmettingen niet opnieuw sterk doen toenemen? Langs de kaaien in Antwerpen was het alvast over de koppen lopen. Illegale barbecues werden ontdekt, beboet en stilgelegd. Dwarsbomen we met onze creativiteit de exit-strategie dus niet? Over twee weken weten we het antwoord. Hopelijk waren of zijn er genoeg mensen met gezond verstand en zijn telkens niet meer dan twee bubbels tot eentje versmolten. Anders gooien we roet in het eten voor de langzame terugkeer naar het sociale leven waar we allemaal naar verlangen.
Wat is er zo moeilijk aan een langzame exit-strategie?
In het algemeen hebben we het heel erg moeilijk om ons gedrag aan te passen. Net daarom kunnen gedragswetenschappers niet voorspellen hoe de bevolking de komende weken op de versoepelde maatregelen zal reageren. Gaan alle remmen los? Houdt iedereen zich toch nog strikt aan de opgelegde regels? Of zal het mix zijn? Zijn mensen bang om terug te keren naar het (nieuwe) normaal? Het is koffiedik kijken. Een glazen bol hebben we helaas niet en het ontbreekt ons ook aan data om deftige voorspellingen te doen.
Wat wetenschappers wél weten, is dat we een trigger of motivatie nodig hebben om ons gedrag aan te passen. Kijk maar naar mensen die willen stoppen met roken of vechten tegen overgewicht. Ook onze goede voornemens met nieuwjaar zijn een mooi voorbeeld. Zonder motivatie is het zeer moeilijk om zulke uitdagingen vol te houden. Zonder de juiste motivatie leiden voornemens, afspraken en regels zelden tot het juiste resultaat. Zonder regels is er minder resultaat.
Een gedragsverandering vraagt 21 dagen, want pas op dag 22 wordt je aangepaste gedrag een gewoonte. Helaas zitten we reeds 9 weken ver in de coronacrisis en toch moeten we vaststellen dat onze diepgewortelde gewoontes nog niet veranderd zijn ondanks de opgelegde maatregelen. Bewust en ook zeker onbewust keren mensen terug naar gewoontes die al eeuwenlang deel uitmaken van onze cultuur. Onlangs zagen we de Nederlands Premier Rutte nog iemand anders de hand schudden. Ironisch genoeg gebeurde dat net nadat hij in een persconferentie had uitgelegd hoe het COVID- 19-virus te stoppen, onder andere door geen handen meer te schudden. Er is dus meer dan ooit nood aan visuele aanwijzingen.
Een internationale groep gedragswetenschappers ging met die inzichten aan de slag. Ze willen meten hoe burgers de maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus ervaren. Na het invullen van hun online vragenlijst krijgen de deelnemers een persoonlijke score én advies (een trigger!) dat aangeeft hoe ze hun score kunnen verbeteren. Met de resultaten hopen de wetenschappers overheden beter te kunnen adviseren over toekomstige maatregelen en informatiecampagnes.
Triggers en hashtags
Als user experience (UX)-designers hebben ze bij Monkeyshot een (professionele) fascinatie voor gedrag. Of het nu gaat om de wachtrij bij de bakker, de efficiëntie van parkeermeters of koffiemachines: UX-designers hebben de gewoonte alles te observeren. Daarom onderzocht Monkeyshot tijdens deze gezondheidscrisis hoe individuele acties van mensen onze eigen acties en die van de samenleving beïnvloeden. Daarnaast gingen ze ook op zoek naar de triggers die het beste werken om mensen te motiveren of inspireren om hun gedrag aan te passen.
Om met het menselijke gedrag aan de slag te gaan, gebruikte Monkeyshot het BJ Fogg Behavior Model.
Het BJ Fogg-gedragsmodel illustreert de relatie tussen iemands motivatie en de mogelijkheid om iets te doen, net als het belang van een zekere activatie (trigger) om de verandering te doen slagen. Pas wanneer die drie elementen aanwezig zijn, kan gedragsverandering plaatsvinden.
En wat als we dit model nu eens zouden toepassen op het handen schudden van Premier Rutte? Hij had de motivatie om het niet te doen, aangezien hij net had uitgelegd dat handhygiëne zeer belangrijk is in de bestrijding van COVID-19. Hij had ook de mogelijkheid om het niet te doen: het is fysiek niet zo moeilijk om je hand niet uit te steken. Maar er was geen trigger die hem daaraan herinnerde. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) creëerde daarom de ‘elbow shake’. Zo hoopt de WHO de mensen te triggeren om géén handen meer te schudden.
Designstudio Edmire creëerde onderstaande ‘di-stence’ een stempel als trigger om mensen duidelijk te maken dat ze afstand moeten houden in een wachtrij. Afstand houden op zich is immers niet moeilijk, maar we hebben een trigger nodig. Alleen daarmee passen we het gedrag consequent toe en houden we het vol.
Alleen is de juiste trigger kiezen niet gemakkelijk. Gelukkig kunnen idolen en mensen met een voorbeeldfunctie helpen, dat wordt ook wel sociale beïnvloeding genoemd. Hun gedrag en keuzes moedigen andere mensen namelijk aan om hetzelfde te doen. Denk bijvoorbeeld aan de hashtag #flattenthecurve. Op een bepaald moment werd hij trending: het gigantische aantal mensen dat hem gebruikte, heeft ongetwijfeld een effect gehad op het aantal besmettingen. #Blijfinuwkot had een soortgelijk effect. Maar ook de spotjes op tv waarin beroemde mensen vertellen dat handhygiëne en afstand houden belangrijk zijn, spelen zeker een belangrijke rol.
Het hamsteren en massaal inslaan van wc-papier is anderzijds een voorbeeld van hoe sociale beïnvloedingen een negatieve impact kan hebben. Natuurlijk helpen burgemeesters die de maatregelen publiekelijk met de voeten treden ook niet echt.
Samen stap voor stap richting exit
De strijd tegen COVID-19 valt en staat met onze gezamenlijke wil en motivatie om de maatregelen na te leven. Tot nu toe was de motivatie de bezorgdheid of angst voor de gezondheid van onszelf en onze naasten. We waren terecht bang voor de mogelijke implosie van het gezondheidssysteem. Bovendien controleerde de politie erop los en dat bracht het risico op een stevige boete met zich mee.
Maar wat nu? De curve vlakt af, het gevaar van de implosie van het gezondheidssysteem is geweken. We zijn moe, missen sociaal contact en willen opnieuw samen ‘op stap’. Kan de overheid nieuwe elementen bedenken om ons te motiveren? Kan ze duidelijk communiceren over hoe we als samenleving succesvol met de vrijheidsbeperkingen kunnen blijven omgaan, ook wanneer de controles deels wegvallen? Of moet de motivatie vanaf nu helemaal vanuit onszelf komen? Indien ja, kan de overheid dan wel nog zorgen voor triggers en correcte communicatie? De regel van vier was alvast geen voorbeeld van heldere communicatie. Daarnaast is een langetermijnperspectief nu ook echt wel op zijn plaats. Wat met sporten, op vakantie gaan en lekker gaan eten?
We zullen nog zeker totdat er een vaccin is, moeten leven met beperkingen en maatregelen. Niet leuk of makkelijk, maar van een post-coronatijdperk is nog niet onmiddellijk sprake. Laten we nu gewoon starten in de veronderstelling dat we ons fase per fase aan de regels houden. Laten we geloven dat we stap voor stap richting exit gaan: vooruit wanneer het kan en even achteruit als het echt nodig is.
Volgens BJ Fogg hebben we daarvoor meer nodig dan, burgerzin, gezond verstand en intrinsieke motivatie. Een sociaal project kan een sleutelrol spelen, net als triggerende rolmodellen waarmee de bevolking zich kan identificeren. Op die manier kunnen we zorgen voor positieve ‘sociale beïnvloeding’. Daarbovenop mogen we niet vergeten hoezeer we nood hebben aan creatieve, kunstzinnige en humoristische communicatie die ons aanzet om vol te houden.
Is het niet stilaan tijd om tot een gedeelde besluitvorming te komen in plaats van alle regels van bovenuit op te leggen? Als samenleving moeten we ons organiseren naar het nieuwe normaal. Zo zullen werknemers bijvoorbeeld veel makkelijker de beperkingen aanvaarden en toepassen als hun vertegenwoordigers erover hebben onderhandeld en als hun leidinggevende het voorbeeld geeft. ‘Leading by example’ is meer dan ooit nodig om duurzaam te veranderen en barbecueënde politici zijn net het omgekeerde daarvan. Nu dat de curve afvlakt en we ons richting exit begeven, is het hoog tijd om samen te werken aan de creatieve inclusieve maatschappij van morgen. Laten we dat samen doen, laten we er samen voor gaan!
